osoby 
słowa kluczowe
dowolne słowo 
Ludność żyjącą na stepach, cechowała mobilność, wymuszona hodowlą, kontrolą granic zdobytych terytoriów i szlaków handlowych. Jedną z konsekwencji tego modelu było rozwarstwienie społeczne, dotyczące zwłaszcza najważniejszej dla funkcjonowania nomadów, elity wojowników. Jest ono wyraźnie uchwytne w materiale archeologicznym i źródłach pisanych. Konnym wojownikiem był każdy mężczyzna, posiadający pastwiska, ale nie każdy należał do elity. Specyfika wypracowanej przez stulecia taktyki walki u nomadów ukształtowała u większości z nich model dwuwładzy, sprawowanej najczęściej przez braci. W państwach koczowniczych istotnymi stały się: złożona atrybucja, sygnalizująca przynależność do elit, usakralnienie władzy, system oznakowania terytoriów i mobiliów, akty uświęcania granic. Polityka, prowadzona wobec sąsiadów, polegała na zawieraniu paktów, potwierdzanych przysięgami i małżeństwami lub też na ich eliminowaniu. Model uformowany na terytorium Azji został przeniesiony do Europy wraz z pojawieniem się ludności, zwanej Hunami. Dziedzictwo stepowego modelu zarządzania państwem i kontroli terytorium kontynuowali kolejni nomadzi w Europie przez następne 800 lat, aż do najazdu mongolskiego.
The population living on the steppes was characterized by mobility, forced by breeding, control of the borders of conquered territories and trade routes. One of the consequences of this model was social stratification, especially concerning the most important for the nomads, the warrior elite. It is clearly visible in archaeological material and written sources. Every man who owned pastures was a warrior, but not everyone belonged to the elite. The specificity of the nomads' fighting tactics developed over the centuries shaped the model of dual power for most of them, most often exercised by brothers. In nomadic states, the following became important: complex attribution, signaling belonging to the elite, sacralization of power, a system of marking territories and mobiles, acts of sanctifying borders. The policy conducted towards neighbors consisted of concluding pacts, confirmed by oaths and marriages or their elimination. The model formed in Asia was transferred to Europe with the appearance of a people called the Huns. The legacy of the steppe model of state management and territorial control was continued by nomads in Europe for the next 800 years, until the Mongol invasion.
